10 sai lầm khi dạy con

Để con trở thành người tốt, ngoài tình yêu, các bậc cha mẹ cần học cách dạy con. Dưới đây là 10 sai lầm các bậc cha mẹ cần tránh khi dạy con.

Ảnh: manitobaparentzone.ca.

1. Đáp ứng tất cả nhu cầu của trẻ

Nếu bạn đáp ứng mọi nhu cầu của trẻ và chăm sóc, nâng niu chúng mọi lúc mọi nơi thì sau đó chúng sẽ không bao giờ hiểu được giá trị của việc kiếm ra một cái gì đó. Khi trẻ cảm thấy rằng tất cả những gì chúng phải làm là yêu cầu cha mẹ, chúng không bao giờ hiểu được để kiếm được đồng tiền ít ỏi khó khăn và vất vả như thế nào. Vì vậy bạn hãy nhớ, có thể đáp ứng nhu cầu cần thiết của trẻ nhưng không phải tất cả những gì chúng muốn.

2. Không dành nhiều thời gian cho trẻ

Không thứ gì có thể thay thế cho khoảng thời gian mà bạn thực sự dành cho con. Vấn đề không phải là bạn đem lại cho trẻ bao nhiêu món quà, mua cho chúng bao nhiêu món đồ chơi. Nó sẽ chẳng là gì so với sự quan tâm trọn vẹn mà bạn dành cho trẻ. Với con bạn, điều này trở nên đặc biệt quan trọng trong những năm đầu vì nó giúp hình thành và xây dựng nền tảng vững chắc cho mối quan hệ lâu dài.

3. Tức giận vô cớ

Thật không công bằng khi bạn trút tất cả sự tức giận lên con cái, bất kể điều gì làm bạn tức giận. Nếu bạn có một ngày căng thẳng trong công việc hay đang có mâu thuẫn với bạn đời thì đó cũng không phải là cái cớ để đưa ra sự thất vọng của bạn về trẻ. Điều này sẽ khiến trẻ hoang mang và cảm thấy như thể chúng là những lý do đằng sau sự tức giận và đau khổ của bạn.

4. Có những kỳ vọng không thực tế

Là cha mẹ, bạn có quyền mong đợi, kỳ vọng tích cực về con mình. Tuy nhiên, nếu mong đợi của bạn không hợp lý và vô cùng khó khăn để trẻ có thể đáp ứng thì có thể ảnh hưởng không tốt cho sự phát triển tổng thể của trẻ về sau. Chúng sẽ lớn lên và cảm thấy mình không đủ tốt, không biết phải làm như thế nào để làm tốt những điều đó.

5. So sánh chúng với những đứa trẻ khác

Việc làm này sẽ gây tổn thương cho trẻ khi bạn tiếp tục so sánh chúng với những đứa trẻ khác. Hãy cố gắng để con bạn biết rằng chúng luôn là đứa trẻ đặc biệt và duy nhất với bạn. Những sự so sánh liên tục của bạn sẽ làm cho trẻ lớn lên trong sự ghen tị với những người khác, làm cho chúng hình thành và phát triển một thói quen xấu. Con bạn cuối cùng sẽ cố gắng đẩy những người khác xuống để chứng minh với bạn rằng chúng tốt hơn, giỏi hơn.

6. Không lắng nghe trẻ

Nói chuyện với con cái về một điều gì đó sẽ hoàn toàn khác biệt so với việc bạn thực sự chú tâm lắng nghe những gì trẻ nói. Chúng sẽ nói rất nhiều điều mà có vẻ như rất ngớ ngẩn trong những lần đầu tiên. Nhưng nếu quan sát kỹ cử chỉ đằng sau những lời nói đó, bạn sẽ có một cái nhìn sâu sắc về tâm hồn của chúng. Hãy mang lại cho con bạn một môi trường mà chúng biết đang được lắng nghe.

7. Bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo

Khi trẻ lớn lên, sẽ có nhiều giai đoạn khó khăn và tình huống khó xử mà chúng có thể phải đối mặt trong cuộc sống. Có rất nhiều đứa trẻ tự đánh mất bản thân và hình thành những thói quen xấu. Là cha mẹ, bạn phải có trách nhiệm nhận thức được con đường của con mình và làm cho chúng biết điều gì đúng điều gì sai. Nhiều lần chúng ta bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo này và nó thực sự ảnh hưởng xấu tới cuộc sống của trẻ.

8. Không thực hành những gì bạn dạy trẻ

Một đứa trẻ sẽ không bao giờ học được điều gì nếu bạn không đưa ra ví dụ cụ thể. Ví dụ, nếu bạn dạy bé phải trung thực nhưng chính bạn lại giấu diếm những người khác điều gì đó, thì sau đó trẻ sẽ quan sát và làm theo bạn. Giá trị của sự khiêm tốn, làm việc chăm chỉ, kiên nhẫn, sự chăm sóc, sự tha thứ… phải được thực hiện bởi cha mẹ đầu tiên. Chỉ như vậy sau đó trẻ mới tôn trọng bạn và lắng nghe những gì bạn dạy chúng.

9. Quá bảo vệ trẻ

Là cha mẹ, chúng ta buộc phải bảo vệ con mình. Nhưng nếu bạn luôn luôn đặt con dưới sự bảo đảm, sự bảo vệ và an toàn tuyệt đối thì có thể cản trở sự phát triển tự nhiên của trẻ. Biết rằng không có gì khó khăn khi bạn cố gắng để làm điều đó, nhưng bạn không thể bảo vệ con khỏi mọi nguy hiểm có thể xảy đến. Một ngày nào đó, con bạn sẽ phải đối mặt với thế giới của chúng và nó sẽ rất khó khăn để làm điều gì đó nếu bạn luôn luôn tạo cho trẻ một môi trường cực an toàn. Vì vậy, thỉnh thoảng hãy để cho con mắc sai lầm để chúng có thể học hỏi từ nó và mạnh mẽ hơn.

10. Không phải là bạn bè của trẻ

Nếu bạn luôn luôn nói chuyện với trẻ như một người mẹ, chúng sẽ không muốn chia sẻ mọi thứ với bạn. Khi trẻ lớn lên, bạn nên cư xử như một người bạn và làm cho chúng cảm thấy dễ chịu khi có sự hiện diện của bạn. Trẻ cần cảm thấy luôn an tâm khi thảo luận những điều chúng đang lo ngại, hy vọng, và những nghi ngờ với bạn. Điều này sẽ không chỉ tăng cường liên kết của bạn với trẻ mà còn đảm bảo chắc chắn rằng chúng không bao giờ tìm kiếm lời khuyên sai lầm từ những người khác.

Những tính cách khó chịu của bé cần được điều chỉnh sớm

Sự nghịch ngợm thái quá, tính nhõng nhẽo, ích kỷ... của trẻ thường khiến không ít phụ huynh phiền lòng và thấy "khó chữa".

Bên cạnh thuận lợi về sự phát triển của cơ thể và hệ thần kinh khiến cho trẻ có thể dễ dàng tiếp nhận kiến thức cần thiết cho việc bước vào nhà trường, lứa tuổi 4-6, cái tôi của trẻ đã hình thành rõ nét. Điều này khiến trẻ ý thức khá rõ về những “quyền lợi” và “thế mạnh” của mình. Vì thể trẻ dễ có những tình trạng như: hiếu động - nghịch ngợm, nhõng nhẽo, nhút nhát... hoặc trở nên biếng ăn, kén ăn hay có nguy cơ béo phì.

Trẻ quá hiếu động

Thông thường, khi bước vào lứa tuổi 4-6, trẻ có rất nhiều năng lượng do chưa phải tập trung nhiều vào học tập, các cơ quan đang trên đà “liên tục phát triển”. Vì vậy, nhất là đối với bé trai thì việc nghịch ngợm, leo trèo, chạy nhảy và cả phá phách đều được xem là bình thường. Thế nhưng cũng có trẻ sự năng động đó phát triển đến mức “ngoài tầm kiểm soát” của bố mẹ và cả với chính bé. Đây là tình trạng mà ta gọi là hiếu động thái quá hay rối loạn vận động.

Ảnh minh họa: Huffingtonpost.com.

Cần phân biệt hai tình trạng khác nhau của trẻ như sau:

Trẻ có tính khí năng động: Do trẻ có nhiều xung năng, cá tính hướng ngoại nên thường xuyên chạy nhảy, chơi đùa nhưng vẫn có khả năng giao tiếp và có quan hệ tốt với người xung quanh. Trẻ có sự hiểu biết và có thể ngồi chơi một cách tập trung trong một số trò chơi ưa thích trên 15 phút. Đây là tình trạng bình thường, chỉ cần có những tác động và cách ứng xử thích hợp giúp trẻ điều chỉnh một số hành vi quá đáng.

Bố mẹ có thể giúp trẻ phát triển nhiều kỹ năng tốt thông qua các trò chơi vận động. Cần sắp xếp cho trẻ có không gian thích hợp (là khu vực được phép chơi thoải mái trong nhà) cùng với việc tập cho trẻ tham gia hoạt động trong nhà như phụ giúp bố rửa xe, tưới cây, phụ mẹ dọn dẹp và chuẩn bị bữa ăn... Những điều đó giúp trẻ vừa có điều kiện “xả năng lượng” vừa nâng cao sự tự tin vào khả năng của mình.

Trẻ hiếu động - kém tập trung: Trẻ thường xuyên có tình trạng lăng xăng do không có khả năng tập trung vào một điều gì, dù chỉ là ngồi chơi 5-10 phút, khả năng giao tiếp, hiểu biết rất kém và thường có tình trạng chậm nói. Chúng ta gọi đó là hội chứng Tăng động - giảm chú ý (Attention deficit hyperactivity disorder, gọi tắt là ADHD).

Để phân biệt, ngoài những dấu hiệu như chậm nói, hay không có trí nhớ ngắn hạn, thường có hành vi lập lại, thì một trẻ có hội chứng ADHD hầu như không thể ngồi yên trong bất cứ hoàn cảnh nào (ăn uống, vui chơi…) quá 5 phút. Trong khi đó trẻ hiếu động do tính khí có thể ngồi yên chơi một trò chơi hay chơi games một cách say mê từ 10 phút cho đến nửa giờ hoặc hơn. Khi nghi ngờ hay thấy trẻ có những dấu hiệu của ADHD, phụ huynh cần đưa con đến các nhà chuyên môn về tâm lý để có chẩn đoán chính xác về mức độ và biện pháp can thiệp thích hợp.

Trẻ lười biếng

Trái ngược với tình trạng hiếu động, có những bé tỏ ra lười biếng trong mọi hoạt động. Có thể đó là do trẻ có sức khỏe kém, suy nhược dẫn đến những phản ứng chậm chạp lâu dần thành thói quen, nhưng đa phần là do sự chăm sóc, cưng chiều hơi thái quá của mẹ hay ông/bà khiến cho trẻ hầu như không phải làm một điều gì ngay cả việc tự chăm sóc bản thân.

Điều này có thể chấp nhận với những trẻ dưới 3 tuổi, khi khả năng vận động tinh chưa thuần thục, khiến trẻ dễ gây đổ vỡ hoặc vụng về. Nhưng trẻ 5 tuổi bình thường, đã hoàn thiện về các chức năng vận động, người lớn phải tập cho bé biết tự ăn, tự làm vệ sinh cá nhân và luôn khuyến khích trẻ tham gia hoạt động chung với các thành viên khác trong gia đình, có thể làm một số công việc nhẹ nhàng phụ giúp bố mẹ.

Việc cưng chiều trẻ, để trẻ không phải làm một việc gì khác ngoài vui chơi và học tập là không nên, vì đó là mầm mống cho những thái độ và hành vi không thích nghi với môi trường bên ngoài, trong đó có trường tiểu học. Qua đó, bé sẽ trở nên lười biếng và ích kỷ, không biết tham gia các hoạt động chung với mọi người và sẽ có những khó khăn trong việc giao tiếp, ứng xử với bạn bè khi vào lớp một.

Có thể, ban đầu sự lười biếng đó chỉ đơn giản là việc thức dậy trễ, làm biếng đánh răng, rửa mặt, tắm rửa… dần dần sẽ đi đến việc lười gấp màn, chăn gối và quần áo cá nhân. Từ đó, trẻ sẽ tỏ ra lười biếng trong việc xếp dọn đồ chơi, đồ dùng cá nhân trong phòng... Từng bước một, nếu không có biện pháp tác động và can thiệp kịp thời, mức độ lười biếng của trẻ ngày càng tăng cho đến khi bố mẹ, người thân cảm thấy không còn chịu đựng nổi nữa. Lúc đó việc tác động để điều chỉnh sẽ hết sức khó khăn, có thể gây ra tổn thương tâm lý, hay tạo ra những trở ngại trong các mối quan hệ gia đình, rất khó thay đổi khi trẻ lớn hơn.

Trẻ nhõng nhẽo

Có những trẻ nếu không hiếu động, nghịch ngợm thì lại trở nên nhõng nhẽo, đòi hỏi sự chăm sóc quá mức cần thiết và luôn mong muốn mọi người phải làm theo, phải chấp nhận đòi hỏi của bản thân, điều đó khiến cho khả năng ứng xử của trẻ trở nên kém cỏi và thụ động… Đa phần các vấn đề về thái độ là rơi vào bé gái.

Trẻ nhõng nhẽo đa phần do sự “tập luyện” của bố mẹ và đôi khi có sự hỗ trợ khá đắc lực của ông bà. Trong trường hợp này, muốn làm giảm sự nhõng nhẽo của trẻ rất khó khăn.

Trẻ nhõng nhẽo trong một chừng mực nào đó có vẻ dễ thương, nhất là với các bé gái xinh xắn thì chút nhõng nhẽo sẽ làm cho các em tạo được sự quan tâm nhiều hơn, và đó cũng được xem là một thế mạnh của bé. Thế nhưng, từ sự dễ thương để đi đến thói đành hanh và khiến bạn bè, anh chị em xa lánh vì sự quá đáng của mình chỉ là một bước nhỏ.

Với các bé gái và cả bé trai trong độ tuổi 3-5 tuổi, tình trạng nhõng nhẽo thường không kiểm soát, không kìm chế được. Các bé luôn ở trong tình trạng được voi đòi tiên, được một muốn hai… dễ đi đến một cuộc “chiến tranh” giữa bé và người lớn mà đa phần chiến thắng lại thuộc về trẻ.

Từ khi trẻ bước vào lứa tuổi 3-5 thì việc đặt ra mức độ để hạn chế nhu cầu không cần thiết của bé là cực kỳ quan trọng. Một mặt bố mẹ để cho bé tự giác trong các hoạt động cá nhân để hình thành sự tự tin qua việc tôn trọng thái độ và quyết định của trẻ (trong một số việc như chọn món ăn, thức uống, quần áo để mặc đi chơi… ), mặt khác cần đặt ra những hạn chế trong việc trẻ đòi hỏi người lớn chiều theo ý mình, mua sắm những món đồ chơi, đồ dùng phí phạm.

Ví dụ, bố mẹ cho bé đi vào siêu thị hay nhà sách, quyền lợi mà trẻ được hưởng có thể là việc tự do chọn cho mình một món đồ chơi ưa thích hay cuốn sách hấp dẫn, còn giới hạn là bé chỉ được phép chọn 1-2 món đồ đó thôi. Nếu trẻ mè nheo đòi thêm và được đáp ứng, sẽ tạo tiền đề cho một chuỗi các đòi hỏi khác, và cho đến một lúc nào đó thì không thể đáp ứng nổi.

Nhiều người nghĩ, đây là “chuyện nhỏ”, chiều trẻ một chút cũng không sao, nhưng đó chính là những viên gạch xây nên các tòa nhà vững chắc cho các tật xấu như tính ích kỷ, chỉ biết đến quyền lợi của bản thân, tham lam. Với những tính cách này, khi lớn lên trẻ sẽ gặp rất nhiều bất lợi vì không tạo được sự tôn trọng và hòa hợp với người xung quanh.

Trẻ ích kỷ

Với trẻ dưới 3 tuổi thì vấn đề ích kỷ chưa cần đặt ra, hay đúng hơn thái độ chỉ biết có bản thân lúc đó được gọi là ái kỷ (yêu bản thân mình) chứ không phải là ích kỷ (chỉ biết sự tiện ích, quyền lợi cho mình).

Trẻ dưới 3 tuổi phần lớn đều có tính ái kỷ, và đó là điều bình thường. Chính sự biết yêu bản thân mình là điều tiên quyết dẫn đến lòng tự trọng, biết bảo vệ mình trước những tác động từ bên ngoài. Vì lúc đó, trẻ chưa xác định được "cái tôi", sự phân biệt giữa những điều thuộc về người khác (kể cả cha mẹ) và những điều thuộc về mình chưa rõ ràng, khiến cho trẻ sẽ có thái độ “cái gì trong tay ta là của ta”. Đó không phải là sự chiếm hữu, vì chúng ta có thể đổi cho trẻ một món đồ khác có hình dáng hay công dụng tương tự mà trẻ vẫn chấp nhận.

Nhưng với trẻ 5-6 tuổi thì các em đã phân biệt được cái tôi, đã nhận biết được “quyền sở hữu”, đã muốn có những “tài sản riêng” và nếu không được rèn tập cho biết những giới hạn, trẻ có thể trở thành ích kỷ, chỉ biết đến những điều tốt, điều lợi cho bản thân mà không nghĩ đến những người xung quanh. 

Một mặt, bố mẹ khuyến khích trẻ biết quý trọng giá trị bản thân, mặt khác, cần phải để ý tránh cho trẻ tập nhiễm thói quen ích kỷ, vì khi đã “nhiễm” tính này thì rất khó bỏ. Điều nguy hiểm là đôi khi chính phụ huynh cũng có thái độ ích kỷ trong cuộc sống, và cho đó là sự “khôn ngoan”, tập cho trẻ thói quen biết và thích lợi dụng người khác, luôn tìm cách chơi “trên cơ”, chỉ biết bảo vệ quyền lợi bản thân và gia đình mình, bất chấp điều đó có thể gây thiệt hại cho người khác.

Thói ích kỷ sẽ làm cho đứa trẻ bị coi thường và bị tập thể bạn bè xa lánh. Đó là một nguy cơ lớn có thể dẫn đến những tổn thương về tâm lý cho trẻ. Vì một trong những điều làm cho cả trẻ lẫn người lớn lo lắng nhất, chính là sự tẩy chay hay bị cô lập với tập thể, với những người xung quanh
.

9 kỹ năng con bạn cần học để thành công trong tương lai

Hãy chuẩn bị để con bạn thành công sau 20 năm nữa và hơn, chứ không chỉ hôm nay. Thay vì dạy bé những điều cụ thể, hãy để con học các kỹ năng để tìm thấy đam mê, biết chấp nhận khác biệt và thích nghi với sự thay đổi...

•  Dạy con 10 phép lịch sự /  Tại sao phải dạy con từ thuở lên ba?

Trẻ em trong hệ thống giáo dục hiện nay không được chuẩn bị tốt để đến với thế giới tương lai. Làm thế nào để chuẩn bị cho con mình đến một thế giới chưa thể dự đoán hay biết trước? Hãy dạy trẻ cách thích nghi và đối phó với sự thay đổi, để luôn sẵn sàng cho mọi thứ bằng cách không cần chuẩn bị một cái gì cụ thể. Dưới đây là những kỹ năng cần dạy cho trẻ để chúng vững vàng bước vào thế giới tương lai:

Đặt câu hỏi

Điều chúng ta mong muốn nhất cho con cái của mình, khi trẻ học hỏi, là có khả năng tự học. Khi đó, bố mẹ không cần phải dạy trẻ tất cả mọi thứ, bất cứ gì con cần biết cho tương lai, chúng có thể tự tìm hiểu. 

Bước đầu tiên để làm điều này là học cách đặt câu hỏi. May mắn là trẻ làm điều này một cách tự nhiên, và việc của người lớn là khuyến khích con. Cách tuyệt vời để thực hiện việc đó là làm gương. Khi bạn và con gặp điều gì mới, hãy đặt câu hỏi, và khám phá các câu trả lời có thể cùng trẻ. Khi bé hỏi, hãy trả lời thay vì gạt đi hay phạt con. (Rất nhiều người lớn không khuyến khích con hỏi và thường thấy phiền phức vì điều này). 

Ảnh minh họa: Littlestepsnh.com.

Giải quyết vấn đề

Nếu trẻ có thể giải quyết vấn đề, bé có thể làm bất cứ việc gì. Một công việc mới có thể khiến bất cứ ai cũng phải lo ngại, nhưng thực sự nó chỉ là một vấn đề khác cần phải giải quyết. Một kỹ năng mới, một môi trường mới, một đòi hỏi mới... tất cả sẽ trở thành vấn đề đơn giản khi biết cách xử lý.

Dạy trẻ giải quyết vấn đề bằng cách làm mẫu xử lý những vấn đề đơn giản, sau đó cho phép trẻ tự làm những việc dễ, phù hợp với lứa tuổi. Đừng ngay lập tức can thiệp, làm hộ tất cả vướng mắc của con, để trẻ tự đối mặt và thử những cách khác nhau có thể, và thưởng cho những nỗ lực này của con. Sau tất cả, trẻ sẽ phát triển được sự tự tin về khả năng giải quyết vấn đề của mình, và từ đó, không có gì là bé không thể làm. 

Thực hiện các kế hoạch

Viết một cuốn sách là một dự án. Bán một quyển sách cũng là một dự án nữa. Hãy cùng trẻ lên những kế  hoạch, dự án và bắt tay vào làm. Ban đầu bạn có thể làm cùng con, sau đó để bé tự làm. Khi trẻ đã tự tin, để bé thực hiện các kế hoạch của riêng mình. Trẻ sẽ sớm học được rằng cuộc đời có hàng loạt kế hoạch, dự án cần bắt tay thực hiện, hoàn thành.

Tìm thấy đam mê

Thiếu điều gì sẽ khiến bạn trở nên mất phương hướng, vô kỷ luật, không có động lực bên ngoài, không đạt được phần thưởng gì? Đó chính là niềm đam mê. Khi bạn hào hứng tới nỗi không thể ngừng nghĩ về điều gì đó, bạn sẽ luôn cố gắng để thực hiện nó tốt nhất và yêu thích làm điều đó.

Hãy giúp con tìm ra điều yêu thích, đam mê, hãy quan sát và lắng nghe con, xâu chuỗi những sự việc đã diễn ra, tìm ra những điều khiến bé thích thú, hăng hái nhất, giúp con tìm hiểu và tận hưởng. Đừng ngăn cản bất cứ niềm đam mê nào của con, hãy khuyến khích chúng. 

Tự lập

Trẻ cần được dạy để ngày càng tự đứng vững trên đôi chân của chính mình. Ngay từ khi trẻ còn nhỏ, cần dần dần khuyến khích các con tự làm những việc cá nhân. Dạy trẻ cách làm, làm mẫu, giúp trẻ thực hiện và việc trợ giúp ít dần, sau đó để con được mắc lỗi.

Giúp con tự tin hơn bằng cách để con có được những thành công nho nhỏ và cả nếm trải, đối phó với những thất bại. Khi trẻ học được cách tự lập, chúng sẽ học được rằng chúng không cần thầy cô, bố mẹ hay ông chủ bảo phải làm gì. Chúng có thể tự xoay sở mọi việc, tận hưởng cảm giác tự do, và tìm ra hướng đi cần cho riêng mình.

Tự làm cho mình hạnh phúc

Rất nhiều phụ huynh quá ôm ấp, bao bọc con cái, khiến trẻ phải phụ thuộc vào sự hiện diện của bố mẹ mới thấy hạnh phúc. Khi trẻ lớn lên, chúng không biết làm thế nào để mình hạnh phúc. Chúng phải "dính" với ai đó như bạn bè, người yêu mới thấy vui. Nếu không được, chúng tìm hạnh phúc ở những điều khác bên ngoài như mua sắm, ăn uống, game, Internet...

Nếu một đứa trẻ học được sớm hơn rằng chúng có thể tự làm mình hạnh phúc, từ việc vui chơi, đọc sách và tưởng tượng, trẻ đã có một trong những kỹ năng giá trị nhất cho tương lai. Thi thoảng, hãy để trẻ ở một mình. Dành cho chúng thời gian, sự riêng tư (chẳng hạn vào buổi tối), và bố mẹ cũng sẽ tận hưởng được nhiều hơn không gian của riêng mình.

Lòng trắc ẩn

Đây là một trong những kỹ năng cần thiết nhất cho trẻ. Chúng ta cần điều này để đối xử tốt với người khác, để biết quan tâm đến mọi người hơn là chỉ vì mình, để cảm nhận hạnh phúc khi làm cho người khác hạnh phúc. Làm gương bằng cách sống yêu thương mọi người là chìa khóa để dạy trẻ điều này. Hãy thể hiện tình yêu thương với con, và với những người khác, mọi lúc. Thể hiện sự đồng cảm với trẻ, thường xuyên hỏi con nghĩ gì về những cảm xúc của người khác và chia sẻ suy nghĩ của bạn.

Tận dụng mọi cơ hội để chứng minh cho con thấy cách để giảm bớt sự đau khổ của người khác khi bạn có thể, làm thế nào để làm người khác hạnh phúc với hành động tử tế, dù nhỏ, và những điều đó làm bạn nhận lại hạnh phúc như thế nào.

Chấp nhận sự khác biệt

Chúng ta lớn lên trong một khu vực cô lập, nơi mọi người hầu như đều giống nhau (ít nhất là về diện mạo) và khi chúng ta đến nơi khác, tiếp xúc với những người hoàn toàn khác, ta có thể cảm thấy không thoải mái, bị sốc, và cả sợ hãi.

Hãy để con cái mình tiếp xúc với tất cả mọi người, thuộc mọi tầng lớp, chủng tộc, màu da, giới tính, ở điều kiện vật chất và tinh thần khác nhau. Thể hiện cho trẻ thấy rằng sự khác biệt là hoàn toàn bình thường và nó cần được hoan nghênh vì điều đó tạo nên cuộc sống đa dạng, tươi đẹp. 

Đối phó với sự thay đổi

Đây là một trong những kỹ năng quan trọng nhất cần cho trẻ khi chúng trưởng thành, khi thế giới luôn thay đổi. Có khả năng chấp nhận sự thay đổi, đối phó với nó, chuyển hướng dòng chảy này, sẽ là một lợi thế cạnh tranh. Điều này rất quan trọng, đặc biệt khi so sánh với những người chống lại hay sợ sự thay đổi, những người thiết lập mục tiêu và các kế hoạch rồi cố gắng tuân thủ một cách cứng nhắc thay vì thích ứng và linh hoạt trước mọi đổi thay.

Một lần nữa, hãy làm gương kỹ năng này với con bất cứ khi nào có cơ hội, và thể hiện cho trẻ thấy thay đổi là tốt, bạn có thể thích nghi, nắm lấy cơ hội mới chưa từng có, và đó là một quyền lợi. Cuộc sống là một cuộc phiêu lưu và mọi thứ có thể sai khác, biến hóa nhiều hơn mức bạn tưởng. Và hãy dạy con luôn sẵn sàng trước những biến hóa đó. 

Dạy trẻ học các kĩ năng xử lí tình huống

Bạn đã bao giờ trang bị cho trẻ kiến thức về xử lý những tình huống, vấn đề phát sinh trong cuộc sống hàng ngày như đi lạc, cấp cứu khẩn cấp, bị bắt cóc… chưa? Dưới đây là các phương pháp dạy trẻ học các kĩ năng xử lí tình huống, bài viết dưới đây sẽ giúp trẻ tự bảo vệ bản thân tốt hơn ngay cả khi không có bố mẹ bên cạnh.

Dạy trẻ học kĩ năng xử lí tình huống

Khi bị lạc

• Khi bố mẹ dạy cho trẻ ghi nhớ tên ông, bà, bố, mẹ, địa chỉ nhà, số điện thoại… những thông tin dạng này không giúp ích cho trẻ trong quá trình học tập hay vui chơi, vì chúng không hề liên quan đến bất kì hoạt động nào. Nhưng nếu trẻ bị lạc, thậm chí bị bắt cóc (ít xảy ra, chúng lại cực kì cần thiết để giúp trẻ tìm đường trở về nhà bằng cách cung cấp thông tin cho những người khác để họ giúp đỡ và báo tin về cho gia đình.
• Dặn trẻ nếu bị lạc khi đi cùng bố, mẹ, anh, chị…thì không được đi tiếp mà phải dừng lại để bố mẹ quay lại tìm. Bố mẹ có thể cân nhắc việc trang bị cho trẻ 1 chiếc điện thoại khi đi ra ngoài, hay một chiếc còi, khăn tay…để trẻ ra hiệu nếu chẳng may bị lạc trong đám đông.
• Luôn để 1  mảnh giấy nhỏ có ghi tên trẻ, địa chỉ nhà, tên bố mẹ, số điện thoại liên lạc khi cần trong túi áo/quần/cặp sách trẻ, để khi trẻ bị lạc sẽ biết cách lấy ra và nhờ giúp đỡ, hoặc nếu trẻ sợ hãi không nhớ được, những người khác cũng sẽ dễ dàng tìm thấy và thông báo về cho gia đình.
• Luôn để nước, đồ ăn vặt trong cặp/túi trẻ để trẻ không bị đói khi đi lạc.

Khi có người lạ đến nhà

• Nguyên tắc đầu tiên đối với bố mẹ là không nên hoặc hạn chế một cách tối đa việc để trẻ ở nhà một mình, vì điều này có thể gây nguy hiểm với trẻ do trẻ chưa biết cách phản ứng với mọi tình huống, đặc biệt khi trẻ chỉ có một mình.
• Tuy nhiên, cũng cần dạy trẻ cách đối phó với các tình huống này khi không có ai ở nhà. Ví như khi có người lạ đến, trẻ cần trả lời thật to, với mục đích để những gia đình xung quanh có thể nghe thấy, sau đó hỏi mục đích đến nhà của người lạ, đồng thời gọi nhanh gia đình hàng xóm để nhờ họ sang nói chuyện giúp, chắc chắn vị khách lạ sẽ không dám làm điều gì liều lĩnh.
• Trong một trường hợp khác, hãy dặn trẻ khóa kín cổng/cửa và tuyệt đối không mở  nếu gặp khách lạ.

Các trường hợp khẩn cấp

• Giúp trẻ ghi nhớ các số điện thoại người thân, số điện thoại cấp cứu để gọi khi cần, cách cung cấp thông tin qua điện thoại, và giữ liên lạc cho đến khi có người đến
• Dạy trẻ cách nhận diện đường về nhà thông qua việc nhận biết và ghi nhớ những sự vật trên đường đi
• Với trẻ từ 9 tuổi trở lên, bố mẹ nên dạy trẻ học bơi để đề phòng trường hợp không mong muốn, nhưng cần dặn trẻ tuyệt đối không lại gần các khu vực ao, hồ khi  không có sự giám sát của người lớn, không nhảy xuống nước nếu thấy có người bị đuối nước mà cần nhanh chóng đi gọi người ở gần đó đến cứu
• Dạy trẻ cách phòng tránh các thiết bị có nguy cơ gây điện giật và cách xử lí khi gặp trường hợp điện giật, như chạy nhanh gọi người đến cấp cứu và đứng cách xa nguồn gây điện
• Dạy trẻ cách tự sơ cứu khi bị ngã chảy máu, luôn trang bị các dụng cụ  cần thiết cho việc sơ cứu vết thương trên người trẻ

Trên đây là một số phương pháp dạy trẻ học các kĩ năng xử lí tình huống, giúp bé tự bảo vệ bản thân ngay cả khi không có bố mẹ bên cạnh. Hy vọng bài viết trên đây sẽ giúp bố mẹ cách trang bị các kĩ năng cần thiết cho trẻ và hạn chế tối đa các vấn đề không mong muốn trong cuộc sống hàng ngày.

Đúng sai qua các tình huống dạy con

Khi trẻ giành đồ chơi và đánh em, bạn nên mắng con hay dành sự chăm sóc cho bé bị thương? Đứa con 4 tuổi làm bạn phát điên thì nên phạt bé luôn hay đợi bình tĩnh lại? Bài trắc nghiệm dưới đây giúp bạn đo lại kiến thức dạy con của mình.

Dưới đây là bài trắc nghiệm các tình huống dạy trẻ từ Webmd.

Ảnh minh họa: Todaysparent.com.

1. Trẻ ở tuổi nào có thể đánh được?

a. 2 tuổi
b. 4 tuổi
c. Không tuổi nào hết

Câu trả lời đúng: c

Đánh con có thể khiến trẻ dừng hành vi xấu ngay lập tức, nhưng về lâu dài, cách này không dạy trẻ biết cư xử. Và những trẻ hay bị đánh có nhiều khả năng bị trầm cảm và dễ trở nên hung hăng sau này.

Bạn vẫn có thể phạt con nhưng bằng những cách tích cực hơn. Chẳng hạn cho bé đứng yên một chỗ, hay lấy đi một quyền ưu tiên nào đó hoặc một món đồ chơi giá trị. Với trẻ tuổi chập chững, vỗ tay lớn để bé tập trung chú ý, sau đó nói bằng giọng kiên quyết "không ném đồ" hay "không cắn"...

Ngoài ra, chú ý đến con khi bé cư xử đúng cũng giúp trẻ củng cố thói quen tốt. Hãy khen ngợi bé, khoe bé với người khác hay chỉ là dành thêm thời gian cho con như một phần thưởng.

2. Cách nghiêm khắc với con tốt là? 

a. Nói ra điều bạn mong đợi từ trẻ
b. Không bao giờ làm khác nguyên tắc đã đề ra
c. Luôn giải quyết các quy tắc bị phá vỡ

Câu trả lời đúng: a

Kỷ luật tốt nghĩa là bạn nêu rõ ràng điều mình mong đợi từ con. Nó cũng có nghĩa bé hiểu điều gì sẽ xảy ra nếu không thực hiện theo các quy định. Bạn hãy lưu ý đến tuổi của con và xem bé trưởng thành như thế nào khi bạn thiết lập các giới hạn. Hãy đảm bảo các quy tắc đó phù hợp với trẻ. Một khi con biết các quy tắc và điều gì sẽ xảy ra nếu không làm đúng, trẻ sẽ tuân theo và có được kết quả như bạn mong đợi.

Nghiêm khắc không sao cả, nhưng bạn cũng nên để cơ hội cho con được bày tỏ ý kiến. Điều này giúp trẻ xây dựng kỹ năng giao tiếp xã hội.

3. Nếu con tăng động giảm chú ý, bạn nên:

a. Theo dõi các hành vi theo một biểu đồ
b. Dùng các hình phạt không xúc phạm tới con
c. Cả a và b

Câu trả lời đúng: c

Trẻ tăng động giảm chú ý cần biết chính xác điều bố mẹ mong đợi chúng và điều sẽ xảy ra nếu chúng không làm theo. Biểu đồ thực sự hữu ích, là cách trực quan để ghi các nhiệm vụ bé cần làm và phần thưởng nếu thực hiện tốt.

Hầu hết trẻ lo lắng về việc bị xỉ nhục trước mặt bạn bè. Trẻ tăng động giảm chú ý càng có nhiều khả năng trở nên phòng thủ và thách thức cha mẹ nếu bạn làm bé xấu hổ. Vì vậy, nếu con bị tăng động giảm chú ý, các hình thức kỷ luật sẽ hiệu quả hơn khi bạn thực hiện ở chỗ kín đáo, riêng tư. 

4. Bé tuổi chập chững của bạn đánh em trai và giằng đồ chơi. Bạn nên tách chúng ra và:

a. Phát nhẹ vào tay bé
b. Chăm sóc bé bị đau
c. Không quá để tâm tới trận chiến của bọn trẻ

Câu trả lời đúng: c

Đầu tiên, tách các con ra, lấy lại món đồ chơi và vỗ về bé bị đau. Đừng đánh và xử lý xem ai đúng ai sai vì bạn không thể thưởng trẻ bằng cách cho cái bé muốn (đồ chơi). Hãy nói đơn giản "Không được đánh. Đánh làm đau em", để bé học cách nghĩ về cảm giác của người khác. 

Thường xuyên đánh hay cắn là một dấu hiệu của vấn đề khác - buồn bực, tức giận, bắt chước hành vi bạo lực của người khác hay trên TV, hoặc từng bị bạo hành. Vì thế, nếu thấy con hay có hành vi này, hãy tìm lời khuyên từ bác sĩ tâm lý. 

5. Có thể để con đi ngủ lúc bụng đói nếu bé không cất đồ chơi?

a. Đúng
b. Sai

Câu trả lời đúng: b

Tước đi điều gì đó là nhu cầu thiết thực của trẻ, chẳng hạn một bữa ăn, là không công bằng. Thay vào đó, hãy tìm cách phạt bằng điều gì đó mà con thích và liên quan đến việc bé làm sai. Chẳng hạn "Hôm nay con sẽ không được chơi đồ chơi vì con để đồ bữa bãi".

Với trẻ dưới 6 tuổi, đừng để quá lâu mới lấy đi thứ gì đó trẻ thích hay khiến trẻ không hiểu hành động của mình có liên quan thế nào đến hậu quả. Vì vậy, đừng cấm bé xem chương trình TV buổi tối vì những hành động không tốt của con từ bữa sáng.

6. Hình thức phạt "đứng góc" nên kéo dài bao lâu?

a. 5 phút
b. Một phút cho mỗi tuổi
c. Ba phút cho mỗi tuổi

Câu trả lời đúng: b.

Hầu hết chuyên gia cho rằng mỗi phút cho một tuổi của trẻ là vừa phải, chẳng hạn, trẻ 4 tuổi thì phạt đứng 4 phút. Nhiều phụ huynh phạt con đứng một mình quá lâu và trẻ nhanh chóng chuyển từ đứng tập trung sang hành vi có vấn đề. 

Chọn một nơi buồn chán nhưng an toàn, không đáng sợ như một chiếc ghế chẳng hạn. Khi phạt nói ngắn gọn vì sao bé bị phạt ngồi một mình, sau đó bạn đi ra chỗ khác, không kéo dài. Cách phạt này hiệu quả nhất với trẻ 2-5 tuổi. Nhưng bạn vẫn có thể dùng cho trẻ 11-12 tuổi.

7. Đối phó với hành vi sai trái của trẻ ở nơi công cộng bằng cách:

a. La mắng ngay lúc con bắt đầu mè nheo
b. Lôi vào chỗ vắng đánh đòn
c. Tại nhà

Câu trả lời đúng: c

Đừng đợi đến khi các hành vi này xảy ra mới xử lý. Nói với con từ lúc ở nhà về cách bé nên cư xử khi ra ngoài. Điều này sẽ công bằng hơn với trẻ. Nếu bạn cần kỷ luật con, đánh đòn hoặc la hét sẽ làm phiền mọi người xung quanh và cách đó không hiệu quả. Thử cho bé ngồi một mình trên băng ghế công viên, hay lấy đi một đặc ân: "Hôm nay chúng ta sẽ không đi đến cửa hàng thú bông nữa". Nếu bạn không thể phản ứng khi ở nơi công cộng, nói với bé khi về nhà bạn sẽ xử lý. Sau đó, chuyển đi chỗ khác và tập trung vào việc hiện tại của bạn.

8. Bạn đang nổi điên vì đứa con 4 tuổi nghịch ngợm. Bạn vẫn nên phạt bé ngay lập tức?

a. Đúng
b. Sai

Câu trả lời đúng: a

Nói chung nên điều chỉnh hành vi sai của con càng sớm càng tốt. Nhưng nếu bạn đang giận dữ, hãy ngưng một chút để bình tĩnh lại trước khi đưa ra hình phạt. Hãy hít thở sâu. Nếu có thể, bước ra ngoài trời vài phút. 

Ngoài ra, hãy nghĩ về điều làm bạn nổi điên. Hành vi của con thực sự không thể chấp nhận? Hay có điều gì đó xảy ra hôm nay khiến bạn phiền muộn? Nếu bạn giận dữ không phải do trẻ, nó có thể gây nhầm lẫn và khiến con sợ hãi khi bạn phạt con.

9. Khi đứa con 5 tuổi bịa ra một câu chuyện, bạn nên hùa theo?

a. Đúng
b. Sai

Câu trả lời đúng: a

Hoàn toàn bình thường khi trẻ 4-5 tuổi bịa một câu chuyện để vui đùa, vì thế bạn có thể hùa vào cùng con. Trẻ ở tuổi này có khuynh hướng hòa lẫn giữa thực tế và tưởng tượng. Nhưng đôi khi chúng có thể nói dối để che lấp điều gì đó. Nếu trường hợp này xảy ra, cùng con thảo luận về giá trị của sự trung thực.

Với trẻ lớn hơn, khi đã biết sự khác biệt giữa nói dối và sự thật, nói dối lặp đi lặp lại có thể có điều gì đó đang làm bé khó chịu. Cùng trò chuyện với con để tìm ra cách phản ứng tốt hơn. Sử dụng những ví dụ từ các cuốn sách và tin tức hàng ngày để thảo luận với con.

10. Đứa con 3 tuổi của bạn "ăn vạ" ở cửa hàng tạp hóa, giãy giụa và gào khóc. Bạn không nên:

a. Thừa nhận cảm xúc của trẻ
b. Để lại giỏ hàng của bạn và về nhà
c. Mắng con

Câu trả lời đúng: a

Mắng mỏ khi cơn ăn vạ đang xảy ra không có tác dụng gì. Thay vì thế, bình tĩnh nói với con là bạn hiểu cảm xúc của bé. Dành cho con một cơ hội để nói lý do bé bùng nổ như vậy. Nếu con không dịu lại, hãy về nhà. Nếu bạn không thể rời khỏi đó, đừng nhân nhượng đáp ứng những điều bé muốn vì con có thể nghĩ "ăn vạ" là cách đòi hỏi hiệu quả.

Cố gắng ngăn chặn cơn ăn vạ bằng cách tránh những tình huống châm ngòi cho nó xảy ra. Chẳng hạn, nếu bạn biết mua sắm quanh thời điểm bé đang ngái ngủ dễ khiến con nổi cáu, hãy tránh thời điểm đó. Thậm chí trẻ lớn hơn và teen cũng có lúc nổi cơn giận - chúng tranh cãi, nói lại bố mẹ hay nổi khùng. Hãy đáp lại bằng sự điềm tĩnh như với trẻ nhỏ
.